Energietransitie, collectieve besluitvorming en de anderhalve meter economie
Editie: 27
Published on: 11 juni 2020
Onze leerstoel REMD heeft bijna 1 miljoen euro aan subsidiegeld verworven voor projecten die energietransitie in woningen moeten helpen versnellen. De komende vijf jaar gaan de wetenschappers van de leerstoel samen met de PhD-, PDEng- en master studenten werken aan de ontwikkeling van tools die bewoners moeten steunen bij beslissingen over duurzaamheidsinvesteringen. Dit gebaseerd op de methodes van gedragswetenschappen, urban economics, data science en artificial intelligence.
De corona crisis brengt nieuwe uitdagingen in dit werk. Verduurzaming van woningen vereist vaak een collectief besluit: woningcorporaties mogen pas renoveren als 70% van de huurders hiermee instemt, het succes van de aardgasvrije wijken staat of valt met de actieve betrokkenheid van de inwoners, etc. In de tijd van verplichte social distancing wordt het bij elkaar brengen van mensen echter een stuk moeilijker. Gedragswetenschappers en stedelijke economen gebruiken in hun onderzoek verschillende digitale technieken die (collectieve) besluitvorming kunnen ondersteunen en stimuleren. Een bredere toepassing van deze methoden buiten de wetenschap kan in de komende jaren goed van pas komen. Hieronder zal ik een aantal van deze technieken beschrijven.
Een online keuze-experiment is een aanpak die we op de TU/e vaak samen met praktijkpartners toepassen. Bijvoorbeeld, in en recent experiment mochten huurders van vijf woningcorporaties in een online tool meermaals kiezen tussen verschillende woningverduurzamingspakketten. De pakketten waren gebaseerd op de Aedes routekaart en liepen in stappen op van maximaal isoleren binnen de bestaande woningschil naar isoleren met extra schil om het gebouw, van het aardgas afstappen, zonnepanelen op het dak, etc. Ook de besparing op de energierekening en de ermee samenhangende huurverhoging verschilden tussen de pakketten. Statistische analyse van de keuzes die de huurders maakten, leverden verschillende nuttige inzichten op. Zo bleek een gemiddelde bewoner akkoord te gaan met renovatie als de besparing op de energierekening een derde hoger ligt dan de huurverhoging. De door de wet gevraagde steun van 70% huurders bleek uit ons onderzoek voor meerdere Aedes pakketten haalbaar, echter niet vanzelfsprekend. We hebben ook enkele strategieën getest om mensen te stimuleren om verduurzaming te omarmen. Clusteren van energierenovatie met extra maatregelen die voor meer comfort zorgen, zoals bijvoorbeeld de vernieuwing van de badkamer-keuken-toilet, bleek in het bijzonder effectief. Zie voor meer inzichten Ossokina et al., 2020.
Een online discussieforum – voorbeelden zijn tweakers.nl, forum.eneco.nl, etc. – is een andere digitale methode om collectieve besluitvorming te ondersteunen. In de verhalen die men op dergelijke fora deelt, schuilt een schat aan informatie over individuele gedragsmotieven en voorkeuren. Tegelijkertijd helpt het uitwisselen van meningen om een gezamenlijk standpunt uit te werken. De moderne data science en artificial intelligence technieken staan toe om uit de forumdiscussies op geautomatiseerde wijze informatie te halen. Deze kan worden ingezet om inwoners te helpen bij hun besluit over adoptie van energiebesparende technieken. Bijvoorbeeld, uit de recente analyse van de reacties van huurders van een woningcorporatie bleek dat ze veel last hebben van de slechte woningisolatie. Deze informatie is cruciaal bij de samenstelling van de voor deze huurders aantrekkelijke renovatiepakketten: isolatie moet er hoe dan ook in zitten. In een nieuw project BEL (Behaviour, Energy transition, Low income) onderzoeken wetenschappers van REMD in samenwerking met data scientists uit Leiden hoe analyse van de teksten op discussiefora ingezet kan worden om communicatie met de huurders over verduurzaming te verbeteren.
Gebruik van big data voor segmentatie van inwoners is de derde digitale methode waar ik hier aandacht aan wil besteden. Groepen van inwoners kunnen verschillen in energie adoptie gedrag en motieven. Steg et al. (2014) onderscheidt bijvoorbeeld een financieel-gedreven, een comfort-gedreven en een milieu-gedreven motief. Indien het mogelijk zou zijn om op basis van socio-economische eigenschappen van een buurt of een woningencomplex te voorspellen welke motieven daar met name een rol spelen, zou dit de communicatie over verduurzaming een stuk effectiever kunnen maken en de adoptie versnellen. Samen met een aantal energie gerelateerde online platforms die klanten begeleiden bij verduurzamingsmaatregelen, zijn we bij REMD bezig met een dergelijke klantsegmentatie. Een grote uitdaging is een zeer beperkte hoeveelheid data die platforms hebben over de socio-economische eigenschappen van hun klanten. Dit probleem kan echter worden aangepakt door het gedrag dat mensen tonen op online platforms anoniem te combineren met de big data van het CBS, inclusief sociaal-economische en woninggerelateerde eigenschappen.
Een groot deel van Nederland heeft de afgelopen maanden vanuit huis gewerkt. Hierbij bleek dat veel werktaken – ook die waar collectieve besluitvorming een rol speelt – succesvol worden uitgevoerd met behulp van digitale hulpmiddelen en technologieën. Ook bij (collectieve) besluitvorming over energietransitie in woningen kunnen digitale technieken van grote waarde zijn. Omdat een gemiddelde bewoner waarschijnlijk minder digitaal geletterd is dan een werknemer-professional, zijn extra inspanningen nodig om de besluitvorming over energietransitie online te ondersteunen. Hier kunnen tools uit gedragswetenschappen en urban economics – zowel bestaande als die door REMD wetenschappers en studenten zullen worden ontwikkeld – de nodige ondersteuning bieden.
Bronvermelding
Bel. (2020). Hoe gezinnen met lage inkomens te helpen met energietransitie. https://www.tue.nl/universiteit/faculteiten/wiskunde-en-informatica/de-faculteit/nieuws/nieuwsoverzicht/28-01-2020-hoe-gezinnen-met-lage-inkomens-te-helpen-met-energietransitie/
Ossokina, I.V., Kerperien, S. and T.A. Arentze (2020). Verduurzaming van de huurwoningen: rol van informatie en communicatie. Real Estate Research Quarterly.
https://files.vastgoedbibliotheek.nl/Server/getfile.aspx?file=docs/publicaties/site/RERQ/2020_1/Verduurzaming_van_de_huurwoningen_rol_van_motivatie_en_communicatie.pdf
Steg, L., Bolderdijk, J.W., Keizer, K. & Perlaviciute, G., (2014) An integrated framework for encouraging pro-environmental behavior: The role of values, situation factors and goals. Journal of Environmental Psychology 38: 104-115.
Mail the editors