Vastgoed in het buitenland: Mondiale sense of urgency inspiratie voor duurzaam bouwen in Nederland
Editie: 23.1 - Zorgvastgoed: ontwikkelingen in de care sector
Published on: 31 januari 2016
We kunnen veel leren van mondiale cultuurverschillen voor ontwikkeling van vastgoed. De ‘sense of urgency’ om duurzaam te bouwen is in het buitenland vaak heel helder.
Victor Pastoor werkt bij ingenieursbureau Grontmij (part of Sweco) als business development manager sustainable buildings in de divisie bouw & vastgoed. Hij is in 1995 afgestudeerd op de Technische Universiteit Eindhoven bij Werktuigbouwkunde Energy Technology. In april 2015 is hij verkozen tot nummer 41 in de Duurzame Vastgoed 50 NL verkiezing voor meest invloedrijke personen bij het verduurzamen van vastgoed in Nederland.
We kunnen veel leren van mondiale cultuurverschillen voor ontwikkeling van vastgoed. De ‘sense of urgency’ om duurzaam te bouwen is in het buitenland vaak heel helder. Neem bijvoorbeeld een dynamisch land als China. Aan de ene kant staan ze daar met één been nog in het verleden, maar aan de andere kant halen ze ons met zevenmijlslaarzen in. Hoe kan dat een duurzame inspiratie voor onszelf zijn voor het dagelijks werk hier in Nederland. Laten we daartoe de duurzame schaalgrootte beschouwen van macro naar micro niveau: Mondiale urgentie ten aanzien van duurzaamheid, Nationale duurzame koerswijzigingen in China, Regionale gebiedsontwikkeling in Wuhan en Lokale vastgoedontwikkeling van meest duurzame gebouw ter wereld.
Mondiale urgentie ten aanzien van duurzaamheid
Respecting the future. We willen allemaal dat onze kinderen een mooie toekomst hebben/krijgen en dat ze dezelfde keuzen kunnen maken zoals wij die nu ook kunnen maken. Toch zien we mondiaal een aantal ontwikkelingen die de sense of urgency voor duurzaamheid beïnvloeden.
Demografie
Als we kijken naar de prognoses voor wereldwijde bevolkingsgroei van de Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), dan zien we tussen 1950 en 2050 een groei van 2,5 miljard naar 9 miljard inwoners en we zien dat in 2050 meer dan de helft van de mensen niet meer op het platteland maar in steden wonen. De groei van de bevolking zal dus hoofdzakelijk in stedelijk gebied plaatsvinden. Voor Nederland verwacht CBS Bevolkingsprognose dat de bevolking groeit van 16,5 miljoen in 2010 naar 17,8 miljoen inwoners in 2040. Tevens zien we een dubbele vergrijzing: mensen worden ouder dan vroeger plus er zijn meer mensen dan vroeger. Tegen 2020 zal circa 20 procent van de totale wereldbevolking bestaan uit 65+ senioren.
Drinkwater en voedsel
De wereldwijde vraag naar voedselproductie zal in de komende 50 jaar groter zijn dan de totale productie van de afgelopen 500 jaar. Het World Economic Forum verwacht een zodanige ontwikkeling in de vraag naar drinkwater dat er tegen 2030 een wereldwijd tekort van 40 procent zal ontstaan tussen voorraad en vraag.
Broeikasgassen
Tevens zien we dat uitstoot van broeikasgassen stijgt. Volgens het OECD zal de uitstoot van broeikasgassen tot 2050 met 52 procent groeien, resulterend in een toename van de buitentemperatuur van 1,7 tot 2,4 graden Celsius. Dit zal leiden tot een toename van hittegolven, droogte, storm en overstromingen met als gevolg aanzienlijke schade aan belangrijke infrastructuren en gewassen.
Grondstoffen
Tot slot kunnen we ons ook van alles voorstellen bij de uitputting van grondstoffen. We ontginnen grondstoffen, maken er een product van, gebruiken het een aantal jaren en dumpen het vervolgens op de afvalberg zonder vorm van hergebruik. Hoe raar is het dan dat blijkt dat de voorraad grondstoffen op enig moment op raakt en we dus niet op dezelfde manier kunnen voortleven zoals onze ouders en hun grootouders dat wel deden.
“De sense of urgency voor sustainable buildings is in het buitenland vaak heel helder, hier kunnen we in Nederland nog veel van leren.”
We zien vooral in het buitenland een hogere sense of urgency voor duurzaamheid. De Nationale Energie Verkenning 2015 stelt dat het besparingsdoel Energieakkoord voor 2020 buiten bereik is en voorziet een versnelde toename van duurzame energie tot 2023. We kunnen nog veel leren van de mondiale urgentie om verduurzaming in Nederland kracht bij te zetten.
Nationale duurzame koerswijzigingen in China
China is naar eigen zeggen bezig de omslag te maken van een goedkope export-economie naar een duurzamere economie die meer leunt op de binnenlandse consumptie. De economische groei van China is in het derde kwartaal verder afgezwakt naar een niveau van zeven procent. De lagere prijzen wijzen op minder vraag en overcapaciteit, wat een symptoom is van een afkoelende economie. Dat is een flinke trendbreuk met een paar jaar geleden.
Jarenlang was China het walhalla voor alle grote architecten ter wereld. We zagen veel extreme en iconische architectuur verrijzen in de grote steden waarvoor buitenlandse expertise noodzakelijk was. In China trokken veel mensen van het platteland naar de steden, waardoor er de afgelopen jaren een extreem sterke urbanisatie heeft plaatsgevonden. Zo groeide de stad Shanghai (23 miljoen inwoners) de afgelopen decade met driehonderdduizend nieuwe inwoners per jaar. Die inwoners hebben een huis nodig, een baan, een sociale leefomgeving en ga zo maar door. Als stad kun je dit soort aantallen niet negeren. De stad Shanghai anticipeert daarop en zodoende groeide de bebouwde footprint van de stad met een kilometer doorsnede per jaar.
Figuur 1: Iconische architectuur in China
De afgelopen twee decennia heeft de overheid zich vooral gericht op grootschalige ontwikkeling. Snelheid en kwantiteit waren daarbij altijd leidend. Nu de explosieve groei is afgekoeld is het besef gegroeid dat er meer oog voor duurzaamheid nodig is. Bij de ontwikkeling van gebouwen is dat vooral terug te zien in betere kwaliteit van bouwen. Gebouwen worden voor een langere levensduur gerealiseerd en er is meer oog voor milieubesparende maatregelen en een beter binnenmilieu. Op het gebied van energie wordt er gestuurd op meer duurzame energiebronnen en hergebruik van restwarmte uit de industrie. Dit zien we terug in bijvoorbeeld het verplicht stellen van een Chinese Green Building label met bijbehorende duurzaamheidsmaatregelen.
“China is bezig de omslag te maken van een goedkope export-economie naar een duurzamere economie die meer leunt op de binnenlandse consumptie.”
Sinds het voorjaar van 2015 zien collega’s van Grontmij China een aantal drastische nationale koersveranderingen.
- Focus op kleinere steden en platteland bij steden
- Behoefte aan betrouwbare voedselkwaliteit
- Beschikbaarheid producten (bijv zuivel, cosmetica)
- Behoefte aan betere leefomstandigheden
- Schonere lucht en groenere leefomgeving
- Terughoudend met ongewone architectuur
Ook komt er steeds meer oog voor de menselijke schaal van de gebouwde omgeving. Het gaat dan niet alleen om de fysieke schaal van de gebouwen maar ook de sociale voorzieningen die er in een gebied beschikbaar moeten zijn. Deze omslag is niet gemakkelijk aangezien er een cultuur was van het creëren van aanbod in plaats van anticiperen op vraag. Meer dan voorheen lijkt het besef te komen dat er ook gekeken moet worden naar de behoefte van mensen.
Vervolgens zien we bij Grontmij dat er nog een ander belangrijke verandering plaatsvindt in China. Na de modernisering van de samenleving is er vanuit de overheid en ook vanuit de private sector een groeiende behoefte aan culturele grondslag. Men lijkt de grote witte dozen en eindeloze repetities van woontorens uiteindelijk beu te worden. Daarvoor in de plaats vraagt men steeds meer om culturele gelaagdheid in de ruimtelijke plannen voor nieuwe ontwikkelingen. Dit komt terug in gebiedsontwikkelingen in de vorm van bijvoorbeeld cultureel landschappelijke waarden (denk aan bijvoorbeeld landbouwgebied met dijken en meren), maar ook in de vorm van architectuur en landschapsontwerp. Leisure speelt in deze ontwikkeling ook/tevens een belangrijke rol. Aangezien de middenklasse steeds meer geld en tijd krijgt om te ontspannen, worden er steeds meer invullingen gezocht om op deze trend in te spelen. Deze ontwikkeling heeft een grote impact op een afnemende vraag naar (buitenlandse) urban development en design & engineering capaciteit.
Regionale gebiedsontwikkeling in Wuhan
China heeft te maken met een mate van urbanisatie die in mijn perceptie voor Nederlandse begrippen ongekend is. Veel steden zijn genoodzaakt deze maatschappelijke ontwikkelingen in goede banen te leiden en nieuwe gebieden te ontwikkelen tot stedelijke uitbreidingen. Dit geldt ook voor Wuhan, hoofdstad van de provincie Hubei, een gemeente met tien miljoen inwoners ongeveer zevenhonderd kilometer ten westen van Shanghai. De stad bevindt zich geografisch op de Noord/Zuid en Oost/West as van China en heeft zich als Science & technology hub ontwikkeld met de grootste water, land en lucht transport-knooppunt in het binnenland van China. Niet voor niets wordt Wuhan daarom de doorgang naar negen provincies genoemd volgens Greater Pacific Capital in China.
Ten oosten van de huidige stedelijke bebouwing worden nieuwe gebieden op een duurzame wijze ontwikkeld ter grootte van enkele tientallen vierkante kilometers. Wuhan ontwikkelt zich als een van China’s national growth engines. Het hoofdkantoor van Grontmij China is daarom gevestigd in Wuhan. Door de urbanisatie vanaf het platteland naar de stad is Wuhan genoodzaakt geweest om de urban development uit te breiden in oostelijke richting in een nieuwe high tech development zone van 95 vierkante kilometer (!) voor wonen, werken en leven. Als je op Google Earth de tijdbalk laat meelopen en de satellietfoto’s van de afgelopen zeven jaar beschouwd, dan zie je een prachtige animatie van hoe het land ontgonnen wordt, een stedenbouwkundige infrastructuur wordt aangelegd, hightech economische bedrijvigheid wordt uitgebouwd en de stad Wuhan zich verder ontwikkelt.
Figuur 2: Wuhan Future City Development zone, een greenfield gebiedsontwikkeling van 95 vierkante kilometer
Lokale ontwikkeling van meest duurzame gebouw ter wereld
De stad Wuhan heeft een paar jaren geleden een uitvraag gedaan voor een zeer duurzaam gebouw als example for the world met een unieke architectuur en een innovatief duurzaam design. De uitvraag betrof een kantoortoren met laboratoria en een exhibition center van zeventigduizend vierkante meter nieuwbouw. De ambities in de International Request for Proposal waren als volgt omschreven: Environmental friendly, Resource saving, Sustainable energy sources, Chinese Green Building Label: 3-star (=highest) en BREEAM-international Outstanding (=highest). Grontmij heeft de opdracht verkregen en met een volledig Nederlands ontwerpteam samen met Soeters van Eldonk architecten het conceptuele ontwerp van dit duurzaamste kantoorgebouw ter wereld opgesteld.
Figuur 3: Wuhan New Energy Institute, ontworpen door Grontmij en Soeters van Eldonk architecten
De bouw begon in 2012 en het gebouw is eind 2014 opgeleverd. In september 2015 heeft Grontmij in Dubai de FIDIC Award of Merit voor worldwide best engineering projects 2015 toegekend gekregen voor dit project en op deze Hollandse glorie in het buitenland mogen we best trots zijn.
Visie op Sustainable buildings
De kracht van het ontwerp van het Wuhan New Energy Institute is dat er een uitgekiende visie op sustainable buildings ten grondslag ligt aan het feitelijk ontwerp van het gebouw. Duurzaamheid is het behartigen van de belangen van de mensen hier & nu op een manier die ook rekening houdt met de belangen van de mensen daar & later.
Bij gebruikers van vastgoed kun je daarom bij “het behartigen van de belangen van de mensen hier & nu” denken aan de volgende aspecten:
- Hoge arbeidsproductiviteit, leerprestaties, wooncomfort, waaronder gebouwtechnisch een hoog binnencomfort (Thermisch comfort, Akoestisch comfort, Visueel comfort, Trillingen comfort), en aandacht voor Health & Wellbeing.
- Passive design principles: gebruik de krachten uit de natuurlijke omgeving om voor het gebouw te laten werken, bijvoorbeeld houd de zon in de zomer zoveel mogelijk buiten, maar laat de zon in de wintermaanden het gebouw al zoveel mogelijk voorverwarmen.
- Lage exploitatiekosten: afwegingen van eenmalige investeringen versus maandelijkse gebruikskosten.
Bij het “nu rekening houden met de belangen van mensen daar & later” kun je denken aan:
- Duurzame resources zoals duurzame bouwmaterialen (schaduwkosten-berekening) en duurzame energiebronnen (Building Integrated Photo-Voltaic panels (BIPV), windturbines, etc)
- Duurzame urban development en campus locatie-ontwikkeling
- Duurzame middelen: Lifecycle Cost Analysis voor de juiste financiële afwegingen
Inspiratie uit buitenlandse sense of urgency
De sense of urgency voor duurzaamheid die omschreven is in de uitvraag van het Wuhan New Energy Institute heb ik maar zelden in Nederland terugzien in projcten. Begin oktober 2015 verscheen de Nationale Energie Verkenning 2015. Er is veel gebeurd en verbeterd, maar we liggen niet meer op elk onderdeel voldoende op koers voor 2020. De doelstellingen voor 2023 zijn echter nog wel haalbaar. De Borgingscommissie voor het Energieakkoord heeft aangekondigd aanvullende maatregelen voor te gaan stellen om energiebesparing in gebouwen en toepassing van duurzame energiebronnen te stimuleren. Wat in China kan qua versneld verduurzamen, zou in Nederland toch ook mogelijk moeten zijn. Op dat vlak zouden we nog eens een voorbeeld aan anderen kunnen nemen. Met bovenstaande visie op sustainable buildings als leidraad voor het dagelijks handelen is elk gebouw ook in Nederland te verduurzamen op een weloverwogen wijze.