Lectori Salutem: Gezondheid en de gebouwde omgeving
Editie: 23.1 - Zorgvastgoed: ontwikkelingen in de care sector
Published on: 31 januari 2016
Als bouwkundigen kunnen we een belangrijke bijdrage leveren aan gezondheid en kwaliteit van leven door omgevingen te ontwerpen die een actieve en gezonde levensstijl bevorderen en die een stimulerend effect hebben op het welzijn van mensen.
Pauline van den Berg is universitair docent bij de leerstoel Real Estate and Urban Development van de Technische Universiteit Eindhoven. Ze heeft een Master in Culturele Antropologie (Katholieke Universiteit Nijmegen), een Master in Architecture, Building & Planning (Technische Universiteit Eindhoven) en een PhD in Urban Planning (Technische Universiteit Eindhoven). Haar onderzoek richt zich op de relatie tussen de gebouwde omgeving en kwaliteit van leven van mensen. Ze is lid van het Built Environment Team Health.
Gezondheid is één van de belangrijkste uitdagingen van de huidige maatschappij. De bevolking vergrijst, steeds meer mensen hebben chronische ziektes als obesitas en diabetes, mensen zijn minder fysiek actief en eenzaamheid komt steeds vaker voor. Health is daarom, naast Smart Mobility en Energy ook één van de drie ‘strategic areas’ van de Technische Universiteit Eindhoven. Binnen de faculteit Bouwkunde ligt de focus in de strategic area Health op het thema Quality of Life. Als bouwkundigen kunnen we een belangrijke bijdrage leveren aan gezondheid en kwaliteit van leven door omgevingen te ontwerpen die een actieve en gezonde levensstijl bevorderen en die een stimulerend effect hebben op het welzijn van mensen.
Kwaliteit van leven heeft te maken met comfort, veiligheid, sociale contacten, vrijetijdsbesteding en mobiliteit. Door een langere levensloop hebben ouder wordende mensen meer risico om belemmeringen in hun omgeving te ervaren als gevolg van de veroudering van hun lichaam. Dit vraagt om een andere inrichting van de directe omgeving van het individu en daarbuiten. Het is daarbij wel belangrijk om te erkennen dat er grote verschillen bestaan binnen de groeiende groep ouderen.
Ouderen hebben over het algemeen meer vrije tijd dan jongeren, maar ze zijn vaak minder mobiel. Voor hun vrije tijd zijn ze daarom meer aangewezen op hun directe woonomgeving. De aanwezigheid en bereikbaarheid van diensten en voorzieningen worden daardoor steeds belangrijker. Daarnaast speelt veiligheid een steeds belangrijkere rol. Het langer thuis blijven wonen wordt gestimuleerd, wat zorgt voor een veranderende vraag naar (zorg)woningen.
Hoewel ouderen van nu welvarender, vitaler, (auto)mobieler en steeds vaker hoger opgeleid zijn vergeleken met vroegere generaties ouderen, zijn ze ook steeds vaker alleenstaand en kinderloos. Dit maakt de ouderen van nu kwetsbaar voor eenzaamheid. Daarom is het ook belangrijk om woonomgevingen voor ouderen te creëren die sociale contacten bevorderen. Uit een recent onderzoek naar de locaties waar ouderen sociaal contact hebben, blijkt dat er vier segmenten ouderen onderscheiden kunnen worden met verschillende voorkeuren voor locaties: een segment met voornamelijk contacten in de woning; een segment met veel contacten bij (winkel)voorzieningen; een segment ouderen die voor contacten naar een buurtcentrum gaan en een segment met beperkt sociale contacten (van den Berg et al., 2015). Er zijn grote verschillen tussen deze segmenten wat persoonskenmerken, mobiliteit en stedelijke dichtheid. De ouderen voor wie een buurtcentrum de belangrijkste locatie is van hun sociale contacten hebben vaker een laag inkomen. Voor deze groep ouderen is het nodig om dit type voorzieningen in stand te houden. Ook winkels en parken/openbare ruimten spelen een belangrijke rol voor een deel van de ouderen. Daarnaast speelt mobiliteit een belangrijke rol. De meest mobiele ouderen hebben meer sociale contacten op verschillende typen locaties buitenshuis. De aanwezigheid van goed bereikbaar openbaar vervoer en veilige wandel- en fietsvriendelijke wijken, kan daarom wellicht ook de sociale participatie en gezondheid van ouderen bevorderen.
Binnen de faculteit Bouwkunde is het Built Environment Team Health (BETH) opgericht, om de onderzoekers van de faculteit die zich bezig houden met de relatie tussen de gebouwde omgeving en gezondheid te vertegenwoordigen. Het onderzoek is interdisciplinair van aard en kent verschillende schaalniveaus: van de individuele gebruikers van een gebouw tot aan de stedelijke omgeving. Het onderzoek speelt zich af langs twee assen. De eerste as is de as van gebruikers – de individuele gebruiker en gemeenschap. De andere as is de as van de omgeving – van binnenklimaat tot aan stedelijke omgeving. Belangrijke subthema’s in het onderzoek zijn onder meer zorgvastgoed, woonwensen van ouderen, langer thuis wonen, domotica en smart homes, fysieke activiteit van mensen, sociale activiteiten en eenzaamheid, mobiliteit en slimme/gezonde stedelijke omgevingen (smart / healthy cities). Het team gaat na wat de mogelijkheden zijn voor onderzoeksprojecten en samenwerkingen en zet zich in om een bijdrage te kunnen leveren aan omgevingen die de gezondheid bevorderen.
Bronvermelding
Van den Berg, P.E.W., Kemperman, A.D.A.M., De Kleijn, B. and Borgers, A.W.J. (2015) Locations that support social activity participation of the aging population. International Journal of Environmental Research and Public Health, 12 (9), 10432-10449.