Gebiedsontwikkeling rondom het station – Ontwikkelingen op de rails houden
Editie: 29 - Artificial Intelligence in the Built Environment
Published on: 12 mei 2022
Er staat veel te gebeuren rondom stations. Waar voorheen stationsgebieden enkel als doorreisgebied functioneerden, beginnen ze nu langzaam te transformeren naar verblijfsgebieden. Er is een hoge woningnood met name in stedelijk gebied. Om te voorkomen dat landelijk gebied volgebouwd wordt met woonwijken, moeten steden verdichten. Het toevoegen van woningen in de stad zorgt ook voor een toename van verkeer. Het is dan ook niet gek dat er gekeken wordt naar het toevoegen van woningen rondom OV-knooppunten. Gemiddeld lopen forenzen per week 40 minuten vertraging op door file (I&O research, 2019). Hoe fijn is het om niet de auto te hoeven pakken en zo vanuit huis en je werk de trein in te stappen?
Het is geen kwestie van simpelweg woningen bouwen naast het station. Er wordt ook gekeken naar het realiseren van een comfortabele werk- en woonomgeving. Naast wonen en werken, worden functies toegevoegd zoals horeca en entertainment. De openbare ruimte wordt ingericht met aandacht voor leefbaarheid, groen, biodiversiteit en klimaatadaptatie.
Te mooi om waar te zijn?
Levendige stationsgebieden creëren klinkt heel mooi en het is ook zeker haalbaar, maar er spelen veel uitdagingen. Binnenstedelijke ontwikkelingen zijn op zichzelf al uitdagend vanwege de beperkte ruimte, zowel onder- als bovengronds. Bij ontwikkelingen rondom stationsgebieden komt daar de eis van bereikbaarheid bij. Het station moet blijven functioneren. Dit betekent niet alleen dat de treinen rijden, maar ook dat reizigers hun fiets kwijt kunnen, de bussen ergens kunnen stoppen en mensen met de auto afgezet kunnen worden. Daarnaast heb je te maken met veel stakeholders, denk aan de reizigers, OV-maatschappijen, belangenorganisaties, ondernemers, omwonenden, etc. Het is belangrijk om hen goed te informeren en te betrekken waar mogelijk.
Het spoor vormt een fysieke scheiding van de stad. Het is belangrijk dat er gekeken wordt hoe de gescheiden stadsdelen goed verbonden worden. Voor ontwikkelingen rondom het station geldt daarom dat ingezet wordt op een mooi verbindingsgebied. Daarbovenop komen de duurzaamheidsambities en de eisen die gesteld worden aan leefbaarheid en ruimtelijke kwaliteit. Dit zorgt voor druk op de haalbaarheid van de ontwikkeling, zowel financieel als technisch. Waar is ruimte voor (de wortels van) bomen als de ondergrond vol ligt met kabels en leidingen en er ook een warmtenet aangelegd moet worden? Dit maakt duidelijk hoe complex ontwikkelingen rondom het station zijn.
Implementatie risicomanagement
Om zulke complexe ontwikkelingen in goede banen te leiden is het cruciaal om goed te faseren en risico’s tijdig in beeld te brengen. Het is zaak om deelprojecten te ontkoppelen waar mogelijk, maar een zekere afhankelijkheid tussen deelprojecten is niet te ontkomen. Vertraging op één deelproject kan daarom grote gevolgen hebben.
Met het implementeren van risicomanagement worden mogelijke ongewenste gebeurtenissen die tot bijvoorbeeld vertraging kunnen leiden geïdentificeerd (Van Well-Stam e.a., 2013). Vervolgens wordt actief gestuurd op het beheersen hiervan.
Zoals onderstaand schema laat zien is een risico in het kort een gebeurtenis met een bepaalde kans van optreden die het behalen van doelstellingen van een project belemmert. Er kan een oorzaak geïdentificeerd worden die leidt tot een bepaalde gebeurtenis met een negatief gevolg en een zekere kans van optreden. Op basis van deze impact en de kans van optreden kunnen risico’s ten opzichte van elkaar gerangschikt worden. Deze prioritering geeft sturing aan een project.
Figuur 1. Wat is een risico?
Risicomanagement houdt niet enkel het identificeren van risico’s in. Na identificatie dient te worden geacteerd door het bepalen en uitvoeren van beheersmaatregelen. Door te kijken naar de oorzaak van een gevolg kan doorgaans met acties de kans van optreden van een risico worden verkleind. Dit betekent niet dat alle risico’s volledig voorkomen kunnen worden. In het ene geval wordt het gevolg van het risico gemitigeerd, in een ander geval wordt het risico domweg geaccepteerd of bij een andere partij belegd. Het is van belang om voor elk risico een risico eigenaar aan te wijzen. Deze draagt zorg voor het uitvoeren van de benodigde maatregelen.
Risicomanagement is een cyclisch proces, waarbij om de zoveel tijd gemonitord wordt welke risico’s beheerst zijn en welke nieuwe risico’s ontstaan zijn. Hetzelfde schema kan overigens ook doorlopen worden om gewenste gebeurtenissen, oftewel kansen, te identificeren.
Het belang van plannings- en risicomanagement
Risico- en planningsmanagement geeft sturing op het project, wat met name bij projecten met veel afhankelijkheden van essentieel belang is. Risico’s kunnen op operationeel, tactisch en strategisch niveau onderscheiden worden en raakvlakken worden inzichtelijk. Naast risico’s wordt ook naar kansen gekeken. Welke mogelijke gewenste gebeurtenissen kunnen plaatsvinden en hoe verzilver je deze?
Door de koppeling te maken tussen risico- en planningsmanagement wordt meer zekerheid verkregen over de haalbaarheid van de planning en fasering en kan tijdig worden bijgestuurd. Daarnaast dienen risico’s worden gekoppeld aan de grondexploitatie, zodat de benodigde financiële ruimte wordt geserveerd.
Een andere toevoeging van risicomanagement is dat door het organiseren van risicosessies een dialoog ontstaat tussen projectleden. Zij kunnen hun zorgen met elkaar delen en er ontstaat onderling begrip. Risicomanagement zorgt ervoor dat er vooruit wordt gekeken, dat projectleden verder kijken dan de waan van de dag, zodat ze op toekomstige gebeurtenissen kunnen anticiperen.
“Met risicomanagement ontstaat ruimte voor de dialoog, waardoor mogelijke ongewenste gebeurtenissen bespreekbaar worden en hierop geanticipeerd kan worden”
Stationsgebieden in Utrecht
Een mooi voorbeeld van een OV-knooppunt dat wordt getransformeerd naar een verblijfsgebied is het stationsgebied van Utrecht. Jaarlijks zijn zo’n 57 miljoen reizigers te tellen op het centraal station van Utrecht (Provincie Utrecht, n.d). Naast een functionerende OV-terminal, kent het gebied vele andere functies. Zo zijn/worden woningen en werkomgevingen toegevoegd, maar ook recreatieve voorzieningen, zoals horeca, een muziekgebouw en een bioscoop. Uiteraard mag de retail in Hoog Catharijne niet vergeten worden. Risicomanagement helpt bij het in kaart brengen van belangen en mogelijke conflicten van al deze verschillende stakeholders. Op deze manier kan tijdig afstemming worden gezocht. Ook de infrastructuur en de openbare ruimte worden aangepakt, waarbij een goede fasering essentieel is om te borgen dat het stationsgebied bereikbaar en toegankelijk blijft. Hoewel het nog niet gereed is, zijn de eerste resultaten van een levendig stationsgebied al zichtbaar. Risicomanagement mag in zo’n grote en complexe ontwikkeling niet ontbreken. Uiteraard is ook voor een kleinere stad zoals bijvoorbeeld Hilversum, risicomanagement van grote toegevoegde waarde voor het transformeren van het stationsgebied (Gemeente Hilversum, 2021). Bijvoorbeeld door het signaleren van mogelijke capaciteitsproblemen, waardoor tijdig op uitbreiding gestuurd kan worden. Of doordat met risicomanagement beperkingen in de fysieke ruimte voor de gestelde duurzaamheidsambities geïdentificeerd kunnen worden. Dit maakt het team alert op het belang van een integraal ondergronds infrastructuurplan.
Doorpakken
Ook al is het complex, een levendig en bewoond OV-knooppunt is de toekomst. Samen met de ontwikkeling van deelmobiliteit, kan op deze manier het autogebruik en daarmee de CO2 uitstoot worden verminderd (Stiglic e.a., 2018). Door het sturen op risico’s en kansen, kunnen ontwikkelingen rondom het station worden beheerst. Met een mooi stationsgebied creëer je een visitekaartje van de stad. De moderne stadspoort heet je welkom!
Bronvermelding
Gemeente Hilversum (2021) Uitvoeringsnota stationsgebied Hilversum. Geraadpleegd 11 februari 2022, van https://hilversum.bestuurlijkeinformatie.nl/Document/View/3c8e415c-7d34-48f0-aa46-420acd7040ab
I&O research (2019). Kilometerbeprijzing? Ja, maar onder voorwaarden. Geraadpleegd 7 februari 2022, van https://065.wpcdnnode.com/ioresearch.nl/wp-content/uploads/2019/10/BVKREK_rapport_def_1.pdf
Provincie Utrecht (n.d.). Over het gebied Utrecht Geraadpleegd 7 februari 2022, van https://www.provincie-utrecht.nl/organisatie/over-het-gebied-utrecht
Stiglic, M., Agatz, N., Savelsbergh, M., & Gradisar, M. (2018). Enhancing urban mobility: Integrating ride-sharing and public transit. Computers & Operations Research, 90, 12-21.
Van Well-Stam, D., Lindenaar, F., van Kinderen, S., & van den Bunt, B. P. (2013). Risicomanagement voor projecten. Spectrum.
Mail the editors
