NIMBY of WIMBY: Van bezwaren naar verwelkomen

Editie: 32 - Inner City Restructuring

Published on: 11 juni 2025

---

Uit een analyse onder Nederlandse gemeenten blijkt dat een derde van de nieuwbouwprojecten in Nederland wordt vertraagd door juridische procedures ​(Bouwman, 2024)​. Bezwaarprocedures zorgen ervoor dat de ontwikkeling van duizenden woningen jaarlijks vertraging oploopt. In het nieuws verschijnen geregeld voorbeelden van grote woningbouwprojecten die onder zulke procedures lijden. Hierbij kan men zich afvragen waar de grens ligt tussen maatschappelijk belang en belang van het individu. Een kenmerkend voorbeeld hiervan speelde in maart 2025. Een architectenbureau maakte bezwaar bij de Raad van State tegen een woningbouwproject in Rotterdam met 56 woningen, kantoorruimte en winkels ​(Raad van State, 2025)​. Daarnaast eiste het bureau een schadevergoeding van ruim €100.000 wegens verwachte overlast. Het bezwaar in deze zaak werd afgewezen en de vergoeding niet toegekend, maar zet het vraagstuk over het doel van een architectenbureau in de maatschappij en het eigenbelang op scherp. 

 De situatie waarin bezwaarmakers geld eisen van projectontwikkelaars komt vaker voor. De bezwaarprocedure wordt door bezwaarmakers gebruikt als een verdienmodel. ‘Omwonenden maken bezwaar tegen een bouwproject en bieden vervolgens aan hun bezwaar in te trekken als de ontwikkelaar hen betaald.’, stelt NEPROM-directeur Fahid Minhas ​(NEPROM, 2024)​. Voor ontwikkelaars is het vaak financieel voordeliger om tot een compromis te komen dan een project stil te leggen, aangezien de kosten gepaard met vertragingen vaak hoger oplopen.  

 Een opmerkelijk voorbeeld hiervan en symbool van de NIMBY-cultuur werd in 2024 zichtbaar. Een bewoner van Rotterdam, ambtenaar bij het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, verzette zich juridisch tegen een bouwproject voor haar woning ​(NOS, 2024)​. Ondanks dat haar bezwaren ongegrond werden verklaard, procedeerde ze tot aan de Raad van State, wat leidde tot vertraging en extra kosten voor de ontwikkelaar. Uiteindelijk ontving ze een afkoopsom van €300.000 van de ontwikkelaar en €100.000 van toekomstige bewoners, waardoor verdere procedures werden voorkomen en de vertraging binnen de perken bleef. Dergelijke gevallen roepen maatschappelijke vragen op over de verhouding tussen individuele burgerrechten en het algemeen belang.

 

Figuur 1 Project Stack in Rotterdam waarvan bezwaarmaker werd afgekocht ​(Blauwhoed, sd)​. 

 

De juridische basis 

Procedures zoals bovengenoemde zorgen voor de discussie tot in hoeverre burgers inspraak hebben in bouwprojecten. Volgens de Algemene wet bestuursrecht (Awb) hebben burgers het recht om bezwaar te maken tegen overheidsbesluiten, waaronder bouwvergunningen. Wanneer een gemeente een vergunning verleent voor een bouwproject, kunnen belanghebbenden bezwaar indienen. Indien dit bezwaar wordt afgewezen, is beroep mogelijk bij de rechtbank en uiteindelijk bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, de hoogste bestuursrechter van Nederland. 

 Het proces begint wanneer een omgevingsplanwijziging ter inzage ligt. Gedurende deze periode kunnen burgers hun mening kenbaar maken door een zienswijze, een formele reactie op het ontwerpplan, in te dienen. De gemeente is verplicht om deze zienswijzen te behandelen en een reactie te geven. Na de vaststelling van het omgevingsplan door de gemeenteraad, kunnen belanghebbenden bezwaar maken bij de gemeente, wat wordt beoordeeld door een onafhankelijke bezwarencommissie. Indien de bezwarencommissie het bezwaar gegrond verklaart, kan de gemeente verplicht worden om het plan aan te passen. Als de bezwarencommissie het bezwaar afwijst, heeft de bezwaarmaker de mogelijkheid om de uitspraak van de commissie aan te vechten door in beroep te gaan bij de rechter. 

 Voor een omgevingsvergunning geldt een vergelijkbaar proces. Wanneer een vergunning wordt verleend, kunnen belanghebbenden die direct door het project worden geraakt, bezwaar maken bij de gemeente. De gemeente behandelt dit bezwaar en kan besluiten het besluit te herzien of af te wijzen. Als het bezwaar wordt afgewezen, kunnen de belanghebbenden in beroep gaan bij de bestuursrechter. Mocht de uitspraak van de rechtbank niet bevredigend zijn, kan de zaak uiteindelijk worden voorgelegd aan de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, die het definitieve oordeel velt. ​(Duurzaam Door, 2024)​ 

 Per 1 januari 2024 is de Omgevingswet in werking getreden, die de bestaande regels voor ruimtelijke ordening bundelt en zou vereenvoudigen, het aantal bezwaarprocedures moet verminderen en doorlooptermijnen moeten verkorten. Twee voorbeelden van de veranderingen onder de Omgevingswet ten opzichte van de voormalige regels voor ruimtelijke ordening zijn: 

 

1. Participatieverplichting: Projectontwikkelaars moeten burgers vooraf betrekken bij het planvormingsproces. Bij een omgevingsplanwijzing dient een projectontwikkelaar een participatieverslag in te dienen. Dit zou leiden tot minder bezwaar omdat projecten in een vroeg stadium kenbaar worden gemaakt en worden besproken. ​(IPLO, 2024)​ 
2. Beperking van beroepsmogelijkheden: Alleen belanghebbenden die in een eerder stadium een zienswijze hebben ingediend, kunnen later beroep aantekenen op een omgevingsplanwijziging. Dit dwingt burgers om vroegtijdig betrokken te zijn bij de besluitvorming. ​(IPLO, 2024)​ 

 De verwachting zou zijn dat deze de doorlooptijd van woningbouwprojecten moet versnellen. Momenteel is dit nog lastig te meten doordat grote woningbouwprojecten nog onder het oude bestemmingsplanregime lopen. De komende jaren zal moeten blijken welke gevolgen de Omgevingswet heeft op ruimtelijke processen en bezwaarprocedures.  

 

Beleidswijzigingen 

Vanuit de overheid komen ook initiatieven om de processen te verkorten. Eén van de pijlers van het Wetsvoorstel Versterking Regie Volkshuisvesting, een wetsvoorstel opgesteld door het kabinet Rutte IV en aangepast door de huidige minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, Mona Keijzer, is het verkorten van procedures ​(Rijksoverheid, 2025)​. Voor woningbouwprojecten van 12 of meer woningen wordt het aantal rechtsgangen teruggebracht van twee naar één. Daarnaast zal de bestuursrechter binnen zes maanden een uitspraak doen, waarbij het beroep versneld wordt behandeld en indieners hun bezwaren eerder moeten indienen. Op deze manier probeert de overheid een balans te vinden tussen het recht van burgers op inspraak en de dringende behoefte aan nieuwe woningen.  

 De Raad van State heeft eveneens stappen ondernomen om de procedures te versnellen. Zo worden er meer zittingsdagen vrijgemaakt voor urgente woningbouwzaken, waardoor beroepsprocedures sneller behandeld kunnen worden ​(Saar, 2025)​. Hierbij is het volgens Keijzer van belang om “bezwaren zo snel mogelijk van een besluit kunnen voorzien, waarbij een kwalitatieve weging wordt gemaakt van argumenten die burgers en andere belanghebbenden voorleggen” ​(Hendriks, 2025)​.  

 

Acceptatie door participatie 

Een goed ingericht participatietraject zou dus een van de middelen zijn om het draagvlak voor ruimtelijke ontwikkelingen te vergroten en daarmee weerstand te verminderen. Voor elk project is een op maat gemaakte participatieaanpak nodig, aangezien elk project uniek is. Het is cruciaal om de specifieke context, de betrokken belanghebbenden en de aard van het project te analyseren om een effectieve strategie te ontwikkelen. Dit voorkomt een ‘one-size-fits-all’ benadering en zorgt ervoor dat de participatie aansluit bij de behoeften en verwachtingen van de gemeenschap. Open en transparante communicatie vormt de basis voor succesvolle participatie ​(Tijssen, et al., 2023)​. Het faciliteren van dialogen waarin alle betrokkenen hun zorgen, ideeën en verwachtingen kunnen uiten, draagt bij aan wederzijds begrip en vertrouwen. Dit proces helpt om misverstanden te voorkomen en bevordert een constructieve samenwerking tussen initiatiefnemers en de gemeenschap. Daarnaast is het van belang om participatie niet te beschouwen als een eenmalige activiteit, maar als een doorlopend proces gedurende de gehele levenscyclus van het project ​(Tijssen, et al., 2023)​. Vroegtijdige betrokkenheid en continue terugkoppeling zorgen ervoor dat de gemeenschap zich gehoord voelt en dat eventuele zorgen tijdig worden aangepakt.​ 

 Participatie helpt mensen beter mee te nemen in de redenatie achter een project, de impact inzichtelijk te maken en betrokkenheid te creëren. Door deze participatieprincipes toe te passen, kan de kloof tussen de traditionele NIMBY-mentaliteit en een meer inclusieve benadering worden verkleind. Het doel is een omgeving waarin ontwikkelingsprojecten niet worden gezien als bedreigingen, maar als kansen voor gezamenlijke groei en verbetering van de leefomgeving. Toch is participatie geen garantie voor een soepel verloop van woningbouwprojecten. Hoewel het bezwaren kan verminderen, kan één bezwaarmaker al voldoende zijn om het proces aanzienlijk te vertragen, zoals blijkt uit praktijkvoorbeelden.  

 

Sociale acceptatie 

De genoemde vorm van bezwaar richt zich op fysieke veranderingen in het ruimtelijke domein. Steeds vaker doen dergelijke NIMBY-situaties zich ook voor in het sociale domein, waar weerstand vaak draait om de komst van bepaalde doelgroepen en de invloed hiervan op de samenstelling van een buurt ​(Santpoort, de Bruijn, Ramirez, & Kros, 2024)​. Dit wordt zichtbaar in situaties waarin nieuwe voorzieningen de sociale samenstelling van een wijk beïnvloeden. Een treffend voorbeeld is de controverse rond de daklozenopvang in het Villapark in Eindhoven. Bewoners vechten met hun bezwaren tegen de opvang, die in juni 2024 haar deuren opende, tot aan de Raad van State aan ​(Wijdeven, 2025)​. Ondanks dat de rechtbank in Den Bosch de bezwaren afwees, blijft het verzet. Bewoners vrezen negatieve gevolgen voor veiligheid en het woonklimaat en dienden massaal bezwaar in bij de gemeente.  

 

Figuur 2 Daklozenopvang in het Villapark in Eindhoven ​(Verhagen, 2024)​. 

Bemiddelingspogingen ten spijt, blijft de weerstand bestaan. Dit illustreert hoe diep verankerd de weerstand kan zijn tegen voorzieningen die als bedreiging voor de sociale structuur worden ervaren. 

Tegenover deze sociale NIMBY-mentaliteit staat de opkomst van initiatieven die de WIMBY-gedachte bevorderen. Een voorbeeld hiervan is het project van Stichting Trudo in Eindhoven, gepresenteerd tijdens de Dutch Design Week 2024. De expositie ‘Welcome In My Backyard’ confronteerde bezoekers met de verhalen van mensen die moeite hadden met maatschappelijke inpassing of uit hun omgeving werden geweerd ​(Trudo, 2024)​. Het doel was om inclusie en gemeenschapszin te bevorderen door bewustwording te creëren over de waarde en verhalen van kwetsbare groepen. 

 Door middel van interactieve verhalen en scenario’s werden bezoekers uitgedaagd na te denken over hun eigen plek in de samenleving en hoe ze zouden reageren op de komst van kwetsbare groepen in hun buurt. Trudo trachtte zo het gesprek aan te gaan en weerstand te verminderen door mensen actief te betrekken bij de planvorming en hen de kans te geven zich in te leven in de situatie van anderen. Dit soort initiatieven richt zich op het creëren van draagvlak voor nieuwe woonprojecten door gemeenschappen samen te brengen en vooroordelen te doorbreken. Hoewel dergelijke initiatieven bijdragen aan sociale acceptatie, ligt de uitdaging in het ruimtelijke domein anders. Hier draait weerstand minder om wie er komt wonen en meer om de fysieke impact op de omgeving.  

 Met het verhaal laten horen en kennis te geven van het proces wordt geprobeerd de kloof tussen de traditionele NIMBY-mentaliteit en de meer inclusieve WIMBY-aanpak te overbruggen. Het uiteindelijke doel is een stad waarin kwetsbare groepen niet worden uitgesloten, maar waar een samenleving ontstaat die zich richt op gemeenschapszin, begrip en acceptatie van nieuwe bewoners, ongeacht hun achtergrond. 

 

Figuur 3 Expositie ‘Welcome in my Backyard’ van Trudo tijdens de DDW 2024 ​(Trudo, 2024)​. 

 

Een toekomst met meer begrip en kortere procedures? 

Hoewel het recht om bezwaar te maken een fundamenteel onderdeel is van de rechtsstaat, roept de huidige praktijk vragen op over de balans tussen individuele en collectieve belangen. Het overheidsbeleid en de inspanningen van de Raad van State zijn gericht op het stroomlijnen van procedures, zonder afbreuk te doen aan burgerrechten. Het zal moeten blijken of de bezwaarprocessen echt verkort en verminderd kunnen worden en daarmee bouwdoelen gehaald worden. Of dat een verandering van het beleid toch de enige oplossing is.  

 Toch ligt er ook nog een kans in betere communicatie en participatie met belanghebbenden. Wanneer burgers tijdig worden betrokken bij de planvorming en helder wordt gemaakt wat de gevolgen van een bezwaar zijn, kan een eindeloze procedure mogelijk voorkomen worden. Initiatieven zoals WIMBY tonen aan dat met de juiste benadering en dialoog, weerstand kan worden omgebogen naar acceptatie.  

 De weg van NIMBY naar WIMBY is geen eenvoudige, maar door meer transparantie, snellere procedures en wederzijds begrip kan Nederland de broodnodige versnelling in de woningbouw realiseren. Alleen zo kunnen we de wooncrisis daadwerkelijk aanpakken en zorgen voor een toekomst waarin iedereen welkom is in elkaars ‘backyard’. 

 

 

Over de auteur: Ir. J.J.W. Dirx

Joep Dirx behaalde in januari 2024 zijn master Architecture, Building & Planning aan de Technische Universiteit Eindhoven, met een specialisatie in Urban Systems & Real Estate. Sindsdien werkt hij als junior projectontwikkelaar bij woningcorporatie Stichting Trudo. In deze rol draagt Joep bij aan diverse woningbouwprojecten in Eindhoven.

 

Referenties 

Blauwhoed. (sd). STACK. Opgehaald van Blauwhoed: https://blauwhoed.nl/project/stack 

Bouwman, M. (2024, april 24). Een derde woningen op de tocht door procedures. Opgehaald van Binnenlands Bestuur: https://www.binnenlandsbestuur.nl/ruimte-en-milieu/bezwaarburgers-vertragen-bouw-een-derde-woningen-op-de-tocht-door-procedures 

Duurzaam Door. (2024). Hoe kan ik reageren op en bezwaar maken tegen plannen van anderen? Opgehaald van Kenniskaarten Het Groene Brein: https://kenniskaarten.hetgroenebrein.nl/kenniskaart-leefomgeving/hoe-kan-ik-reageren-op-en-bezwaar-maken-tegen-plannen-van-anderen/ 

Hendriks, R. (2025, februari 17). Mona Keijzer benadrukt op BouwBeurs 2025: het snoeimes gaat in de regelgeving. Opgehaald van Cobouw: https://www.cobouw.nl/326646/mona-keijzer-benadrukt-op-bouwbeurs-2025-het-snoeimes-gaat-in-de-regelgeving 

IPLO. (2024). Inspraak en rechtsbescherming bij de Omgevingswet. Opgehaald van Informatiepunt Leefomgeving: https://iplo.nl/regelgeving/overzicht-procedures/inspraak-rechtsbescherming-omgevingswet/ 

IPLO. (2024). Overzicht regels participatie bij de instrumenten van de Omgevingswet. Opgehaald van Informatiepunt Leefomgeving: https://iplo.nl/regelgeving/omgevingswet/participatie/participatie-instrumenten/participatie-instrumenten-omgevingswet/ 

NEPROM. (2024, augustus 29). Misbruik van bezwaarprocedures bij bouwprojecten. Opgehaald van NEPROM: https://www.neprom.nl/artikel/misbruik-van-bezwaarprocedures-bij-bouwprojecten/2496 

NOS. (2024, september 16). Hoe een volhardende buurvrouw protesteert tegen een bouwproject op de Müllerpier en zich voor 400.000 euro laat afkopen: ‘Holy shit 4 ton’. Opgehaald van NOS: https://nos.nl/regio/zh-rijnmond/artikel/555819-hoe-een-volhardende-buurvrouw-protesteert-tegen-een-bouwproject-op-de-mullerpier-en-zich-voor-400-000-euro-laat-afkopen-holy-shit-4-ton 

Raad van State. (2025, maart 5). Woningbouwproject RIVA in Rotterdam mag doorgaan. Opgehaald van Raad van State: https://www.raadvanstate.nl/actueel/nieuws/maart/woningbouw-riva-rotterdam-mag-doorgaan/ 

Rijksoverheid. (2025, februari 13). Aangepast Wetsvoorstel Versterking Regie Volkshuisvesting naar Tweede Kamer gestuurd. Opgehaald van Rijksoverheid: https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2025/02/13/aangepast-wetsvoorstel-versterking-regie-volkshuisvesting-naar-tweede-kamer-gestuurd 

Saar, N. d. (2025, maart 06). Snelle rechters Raad van State willen ‘handje helpen’ en maken agenda’s vrij voor woningbouw. Opgehaald van Cobouw: https://www.cobouw.nl/327271/snelle-rechters-raad-van-state-maken-agendas-vrij-voor-woningbouw 

Santpoort, R., de Bruijn, D., Ramirez, C. S., & Kros, K. (2024). Ervaren draagvlak en weerstand bij inwoners rond de huisvesting van vergunninghouders. Movisie. Opgehaald van https://www.movisie.nl/sites/movisie.nl/files/2024-09/Rapport-Ervaren-draagvlak-rond-huisvesting-vergunninghouders.pdf 

Tijssen, W., Batist, H., Bisschops, S., Grünfeld, J., Bertin, C., & Hoogland, C. (2023). Participatietrajecten: Indicatoren voor het toetsen van de kwaliteit in drie stappen. NEN. Opgehaald van https://www.nen.nl/media/PDF/NEN_Whitepaper_Richtlijn_kwaliteit_participatie.pdf?utm_source=chatgpt.com 

Trudo. (2024, oktober 31). Terugblik DDW24: Welcome In My Backyard. Opgehaald van Trudo: https://www.trudo.nl/nieuws/terugblik-ddw24-welcome-in-my-backyard 

Verhagen, C. (2024). Daklozenopvang bij Villapark in Eindhoven mag open blijven van de rechter: ‘Nu weten we waar we aan toe zijn’. Opgehaald van Brabants Dagblad: https://www.bd.nl/eindhoven/daklozenopvang-bij-villapark-in-eindhoven-mag-open-blijven-van-de-rechter-nu-weten-we-waar-we-aan-toe-zijn~a0139fd4/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F 

Wijdeven, M. (2025, februari 6). Bewoners Eindhovens Villapark geven niet op: naar hoogste rechter over daklozenopvang. Opgehaald van Eindhovens Dagblad: https://www.ed.nl/eindhoven/bewoners-eindhovens-villapark-geven-niet-op-naar-hoogste-rechter-over-daklozenopvang~a3b7efa8/ 

 

Mail the editors