Hoogconjunctuur in de bouwsector niet enkel positief

Editie: 26

Published on: 28 januari 2019

De conjunctuur speelt de bouwsector parten. Als sector die sterk conjunctuurgevoelig is, raakte de economische crisis de bouw in de periode 2009-2013 ongenadig hard. Op dit moment is er sprake van een hoogconjunctuur in de bouw. Daar zouden bouwbedrijven van moeten kunnen profiteren, maar de zorgen in de bouwsector zijn nog steeds niet verdwenen.


Ontslagen personeel zorgt voor hogere kosten in de bouwsector

Hard geraakt door de crisis

De economische crisis heeft zijn sporen achtergelaten in de bouwsector. In de periode 2009-2013 daalde de bouwproductie met 26,9 procent. De omzet van bouwbedrijven daalde in deze periode met 19,2 procent. Een van de meest in het oog springende gevolgen van de crisis was het massaontslag van werknemers. In het derde kwartaal van 2008 waren er nog 603.000 banen in de bouw, in het vierde kwartaal van 2016 was dit gedaald tot slechts 493.000. Een afname van 18,2 procent. In geen enkele sector zijn er zoveel arbeidsplaatsen verloren gegaan. Uit figuur 1 blijkt dat het verschil met de ontwikkeling in Nederland als geheel groot is.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft uitgezocht waar al deze ontslagen werknemers naartoe zijn gegaan. Een aanzienlijk deel (18 procent) is met pensioen gegaan en dus niet meer beschikbaar voor de branche. Maar het allergrootste deel is via uitzendbureaus aan de slag gegaan of werkzaam in een andere sector. Het is daarom niet zo eenvoudig om deze werknemers terug te halen naar de bouwsector.

Dit zorgt voor problemen

Het is soms maar moeilijk te geloven dat dit nog maar vijf jaar geleden de dagelijkse werkelijkheid in de bouwsector was. De situatie is inmiddels volledig gekeerd. De omzet ligt hoger dan de top van begin 2009 en de productie nadert dit niveau met rasse schreden. Je zou verwachten dat bouwbedrijven hiervan kunnen profiteren en weer goede bedrijfsresultaten behalen. Niets is minder waar. Ook in de huidige hoogconjunctuur hebben veel bouwbedrijven het nog moeilijk. De oorzaak hiervan: de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. De kiem hiervoor is tijdens de crisis gelegd.

Doordat er tijdens de crisis zoveel mensen ontslagen zijn, hebben bouwbedrijven op dit moment onvoldoende personeel om aan de sterk toegenomen vraag naar nieuwbouw en renovatie te kunnen voldoen. De bouwproductie steeg vanaf eind 2013, terwijl het aantal banen in de bouw pas vanaf eind 2014 heel licht stijgt. Dit is duidelijk in figuur 2 te zien. De bouwproductie is sindsdien al met 33,9 procent gestegen, terwijl het aantal banen met 5,4 procent is gestegen. Dit wringt.

Dat blijkt onder andere uit het aantal vacatures in de bouw. In het derde kwartaal van 2018 waren er 51 vacatures op duizend banen. Alleen in de ICT-sector stonden nog meer vacatures open. Doordat bouwbedrijven staan te springen om personeel, moeten zij noodgedwongen meer gaan betalen voor personeel. En ze huren personeel in via uitzendbureaus of gaan in zee met zzp’ers. Een deel van het personeel dat op deze manier wordt ingehuurd, is tijdens de crisis ontslagen door diezelfde bouwbedrijven. Voor dit personeel moet veel hogere tarieven worden betaald. De bouwkosten nemen daardoor flink toe. Het is niet enkel het personeel dat zorgt voor de hogere kosten, ook duurdere grond en materialen dragen hieraan bij. Sinds het derde kwartaal van 2017 stijgen de bouwkosten weer, inmiddels met gemiddeld 4,5 procent per jaar. Dit blijkt uit figuur 3.

Bron: BDB

De gevolgen zijn groot

De consequenties van deze hogere kosten zijn groot. Veel grotere bouwbedrijven hebben een lange doorlooptijd voordat gewonnen opdrachten daadwerkelijk uitgevoerd en gebouwd worden. De prijs waarvoor de aanbesteding destijds gewonnen is, voldoet op het moment van bouwen al eigenlijk niet meer. Er wordt vaak rekening gehouden met een stijging van de kosten, maar de stijging is op dit moment veel hoger dan ingeschat. Dat hebben veel bouwbedrijven niet voorzien. De marges van bouwbedrijven blijven hierdoor onder druk staan. En de gevolgen hiervan worden ook duidelijk.

Zo worden er minder bouwvergunningen voor nieuwe woningen afgegeven, waar juist veel vraag naar is. In 2017 bedroeg de stijging van het aantal nieuwe woningen waar een vergunning voor is afgegeven nog 30,2 procent. In de eerste tien maanden van 2018 daalde dit aantal met 0,8 procent. Ook neemt het aantal faillissementen voor het eerst sinds medio 2013 weer toe. In de periode juli-november 2018 nam het aantal failliete bedrijven in de bouw met 19,8 procent toe ten opzichte van een jaar eerder. En daarbij blijft het niet. Bouwprojecten worden door de te hoge kosten op het laatste moment uitgesteld, waardoor bouwbedrijven met gaten in hun planning achterblijven. Om toch maar aan het werk te blijven nemen zij dan vaak projecten aan tegen lage tarieven. En de hoge kosten leiden tot ‘crisisbouw’. Nieuwe gebouwen worden ontdaan van alles wat een gebouw ‘mooi’ maakt. Enerzijds omdat de materialen te duur zijn geworden, anderzijds omdat door het gebruik van minder materialen sneller gebouwd kan worden. En daardoor is het woord crisis ook in een hoogconjunctuur niet ver weg.

Bronvermelding:

BDB (2018). www.bdb.eu

CBS (2018). www.cbs.nl

CBS, 2016. Het lot van de verdwenen bouwvakkers. https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2016/22/het-lot-van-de-verdwenen-bouwvakkers

Mail the editors