Binnenstedelijke verdichting en sociale impact: de casus Lodewijk van Deysselbuurt in Amsterdam Nieuw-West
Editie: 33- XXXX
Published on: 06 oktober 2025
Inleiding
Binnenstedelijke verdichting is in Nederland een belangrijke strategie om aan de groeiende vraag naar woningen te voldoen. In veel steden neemt de druk op de woningmarkt al jaren toe. Door meer woningen en voorzieningen toe te voegen binnen bestaande stadsgrenzen, hoopt men verdere groei aan de randen van de stad te beperken en de leefbaarheid en diversiteit van bestaande buurten te verbeteren. Het vraagt om een verbinding van het fysieke en het sociale domein, waarbij de sociale impact uiteindelijk maatgevend is: goed wonen voor huidige én toekomstige generaties. Zie bijvoorbeeld de Handreiking Woonwijken van de toekomst (Ministerie van VRO, 2025).
Dit artikel verkent hoe deze sociale dimensie wordt vormgegeven in de Lodewijk van Deysselbuurt. In deze naoorlogse wijk in Amsterdam Nieuw-West vindt een grootschalige herstructurering plaats. Hierbij werkt woningcorporatie Rochdale nauw samen met de gemeente, bewoners, maatschappelijke partners en marktpartijen, zoals bouwbedrijf Heijmans. Daarbij gaat het niet alleen om het verbeteren en verduurzamen van de woningvoorraad, maar ook om het versterken van de leefbaarheid en sociale cohesie.
De Lodewijk van Deysselbuurt in Amsterdam
De Lodewijk van Deysselbuurt, onderdeel van de naoorlogse westelijke tuinsteden, is lang gekenmerkt door verouderde portiekflats en galerijwoningen. Bijna negentig procent van de woningen was sociale huur, in eigendom van Rochdale. De wijk kende een lage leefbaarheidsscore. Tegelijk valt de buurt onder het erfgoed van het stedenbouwkundig Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) dat leidend is geweest voor de ontwikkeling van naoorlogse wijken zoals in Nieuw-West. De stedenbouwkundige opzet, waarin licht, lucht en ruimte centraal staat, wordt gewaardeerd en beschermd.
De gemeente Amsterdam, Rochdale en bewoners stelden een langjarig vernieuwingsplan op. Ruim 500 woningen worden in de komende jaren gesloopt en vervangen door 1.100 nieuwbouwwoningen; daarnaast worden ongeveer 700 woningen gerenoveerd. Een deel van de vernieuwing richt zich op het realiseren van een grotere variatie in het woningaanbod, met onder andere jongeren- en ouderenwoningen. Er komen sociale huurwoningen, maar ook middeldure huur- en koopwoningen. Dit moet zorgen voor een gemengde buurt, waarin bewoners met verschillende inkomens en achtergronden naast elkaar wonen. De sociale huurvoorraad blijft daarbij in aantal gelijk, zodat bestaande bewoners kunnen terugkeren. Ook worden de openbare ruimte en wijkvoorzieningen vernieuwd, bijvoorbeeld met een nieuw buurthuis, een basisschool en meer groen (Gemeente Amsterdam, 2021).
Afbeelding 1. Lodewijk van Deysselbuurt
De rol van woningcorporatie Rochdale
Woningcorporatie Rochdale is eigenaar van een groot deel van de woningen in deze buurt en heeft een centrale rol in de herstructurering (Rochdale, 2022). Zij zet in op:
- Betaalbaarheid en diversiteit: het behouden én toevoegen van betaalbare woningen om huidige bewoners de mogelijkheid te bieden om in de buurt te blijven wonen. Van de nieuwbouw wordt 65% sociale huur. Een deel van de bestaande sociale huurwoningen wordt omgezet naar middeldure huur en koop.
- Leefbaarheid: investeren in voorzieningen zoals een buurthuis en een jongerencentrum, en vergroening om de buurt aantrekkelijk te maken.
- Sociale cohesie: bewonersparticipatie en buurtinitiatieven krijgen veel aandacht, via inspraakavonden, workshops en bijeenkomsten.
- Duurzaamheid: renovatie- en nieuwbouwprojecten voldoen aan moderne eisen rond isolatie, energiezuinige installaties en circulair bouwen.
Door zowel de fysieke als sociale dimensie mee te nemen, heeft Rochdale als doel om de buurt toekomstbestendig maken.
Samenwerking met bouwbedrijf Heijmans
Een belangrijke uitdaging is het meer divers maken van de woningvoorraad in de Van Deysselbuurt door het toevoegen van woningen in andere segmenten dan de sociale huur. Om dit te realiseren, werkt Rochdale samen met projectontwikkelaar en bouwbedrijf Heijmans, dat veel ervaring heeft met naoorlogse herstructurering projecten (Heijmans, 2024).
In een eerste fase worden ruim 300 woningen en 1.000 m² commerciële ruimte ontwikkeld; later komen nog eens bijna 300 woningen in zowel sociale huur, middeldure huur als koop. De bouwplannen houden nadrukkelijk rekening met de bestaande bewoners. Zo is er veel aandacht voor communicatie met bewoners en andere betrokkenen over planning en eventuele overlast tijdens de werkzaamheden. Heijmans is betrokken bij de koopwoningen en het commerciële programma omdat Rochdale als ‘toegelaten instelling’ hier geen risico’s mag dragen.
Fysiek en sociaal: voorbeeldprojecten
De transformatie van de Lodewijk van Deysselbuurt strekt zich uit over meerdere deelgebieden en loopt nog jaren door. Een aantal projecten illustreert hoe fysieke ingrepen en sociale initiatieven samengaan. Zo werkt architectenbureau Heren5 aan woningbouwprojecten waar gemeenschappelijke ruimtes worden geïntegreerd, zodat bewoners elkaar vaker kunnen ontmoeten. Ook wordt er in de woningplattegronden rekening gehouden met diverse culturele achtergronden (Muis, 2023).
Op het gebied van welzijn en community-building zijn er initiatieven rondom groen en voeding. Cascoland, een organisatie die zich richt op buurtverbetering, startte samen met Rochdale en de gemeente Amsterdam ‘eetbare tuinen’ en groenprojecten. Bewoners verbouwen groenten en fruit in gezamenlijke tuinen, organiseren oogstdagen en houden kookbijeenkomsten. Hierdoor ontstaat ontmoeting en groeit het bewustzijn rond duurzaamheid en gezonde voeding. Deze projecten versterken niet alleen de sociale samenhang, maar dragen ook bij aan een duurzamere leefomgeving.
Sociale impact: kansen en zorgen
Binnenstedelijke verdichting in de Van Deysselbuurt raakt direct de mensen die er al wonen. Veel bewoners kijken uit naar betere woningen en nieuwe voorzieningen. Tegelijkertijd leeft de angst voor verdringing en gentrificatie. Als de nieuwbouwprijzen hoger zijn en de woonlasten stijgen, kunnen lagere inkomens zich misschien niet meer handhaven. Rochdale probeert dit te voorkomen door het aantal sociale huurwoningen in de buurt op peil te houden en bewoners de mogelijkheid te bieden om, na sloop en tijdelijke verhuizing, weer terug te keren naar de buurt.
De komst van nieuwe bewoners kan de sociale mix vergroten, wat zowel tot meer levendigheid als tot fricties kan leiden. Om die reden is een intensief participatietraject opgezet: bewoners worden betrokken bij de plannen voor woningen, straten en groen. Bij elke fase organiseert Rochdale, samen met de gemeente, inloopbijeenkomsten en ontwerpsessies, waar mensen ideeën kunnen aandragen. Door de gemeente en Rochdale is er ook een ‘Buurtpunt’ ingericht, waar bewoners terechtkunnen met vragen.
Leefbaarheid en veiligheid
Op de lange termijn kan verdichting het veiligheidsgevoel en de levendigheid vergroten. Nieuwe supermarktlocaties, buurthuizen en speelplekken brengen sociale reuring. Toch geeft de bouwperiode zelf vaak overlast door lawaai en bouwverkeer. Een goede planning en duidelijke communicatie zijn essentieel om irritaties te beperken. Ook investeert Rochdale in de aanpassing van straten en pleintjes, met meer groen, bredere trottoirs en ruimte voor ontmoeting. Dit alles moet de leefbaarheid versterken.
Kansen voor participatie en sociaal ondernemerschap
De wijkvernieuwing biedt ruimte voor allerlei sociale initiatieven. Zo kunnen buurtbewoners in coöperaties samenwerken om voorzieningen in eigen beheer te exploiteren, of gemeenschappelijke tuinen onderhouden. Cascoland en Rochdale organiseren regelmatig bijeenkomsten om nieuwe ideeën uit de buurt te verzamelen. Ook worden er creatieve projecten rondom cultuur en theater gestimuleerd, bijvoorbeeld door samenwerking met Theater Frascati en lokale kunstenaars. Dit soort initiatieven maakt de buurt niet alleen aantrekkelijker, maar geeft bewoners ook de kans om actief bij te dragen aan hun eigen leefomgeving. Rochdale stelt bedrijfsruimte beschikbaar waarin bewoners kunnen oefenen met het starten van een eigen bedrijfje: de ‘Eendagszaak’ waar sociale ondernemers uit de wijk één dag in de week kunnen uitproberen of hun idee levensvatbaar is (Cascoland, 2025).
Visitatiecommissie keek mee
In 2024 heeft de onafhankelijke visitatiecommissie voor Rochdale, die iedere vier jaar woningcorporaties beoordeelt, op verzoek van de woningcorporatie ook specifiek naar de Lodewijk van Deysselbuurt gekeken. De commissie roemde de integrale aanpak die zowel fysieke als sociale aspecten omvat. Rochdale heeft zich volgens de commissie langdurig en intensief op deze buurt gericht en intensief samengewerkt met bewoners, gemeente en partners. Vooral de nadruk op bewonersparticipatie en het streven naar een gemengde wijk werd als positief beoordeeld (Raeflex, 2024).
Tegelijk stipte de visitatiecommissie ook knelpunten aan, zoals het ingewikkelde proces van sloop-nieuwbouw waarbij tijdelijke verhuisoplossingen, planning en communicatie veel voeten in de aarde hebben. Ook het beheersbaar houden van de woonlasten, ondanks renovatie en nieuwbouw, blijft een belangrijk aandachtspunt.
Conclusie
De herstructurering van de Lodewijk van Deysselbuurt laat zien dat binnenstedelijke verdichting niet alleen over extra woningen gaat, maar ook over een diepgaande transformatie van buurten die bestaande bewoners nieuwe perspectieven biedt. Door tegelijk te investeren in duurzaamheid, betaalbaarheid, leefbaarheid en sociale cohesie hoopt men een wijk te creëren die voor zowel huidige als nieuwe bewoners aantrekkelijk is.
Woningcorporatie Rochdale treedt hierin op als regisseur, investeerder en verbinder, in samenspraak met bouwbedrijf Heijmans, bewoners, de gemeente en diverse sociale partners. De voortdurende bewonersparticipatie, zichtbare kwaliteitsverbetering en de inzet op gemengde buurten en sterke gemeenschappen moet gentrificatie voorkomen en de huidige bewoners een betere toekomst bieden.
Het is nog te vroeg om alle effecten te overzien, maar duidelijk is dat de buurt door deze aanpak kan uitgroeien tot een voorbeeld van hoe binnenstedelijke verdichting hand in hand kan gaan met een sterke sociale basis. De ervaringen in de Lodewijk van Deysselbuurt benadrukken het belang van een lange adem, integrale visie en intensieve samenwerking, zodat een vernieuwde buurt meer wordt dan een optelsom van stenen en gebouwen, maar echt een gemeenschap vormt waar mensen willen wonen en met elkaar verbonden zijn.
Over de auteur: Dr. Ing. Gerard van Bortel
| Gerard is Universitair Docent Housing Management aan de Technische Universiteit Delft, Faculteit Bouwkunde, Afdeling Management in the Built Environment (MBE). Gerard richt vooral op het toekomstbestendig maken van betaalbaar wonen. Gerard vervult daarnaast diverse rollen in de volkshuisvesting. Zo is hij commissaris bij woningcorporatie Rochdale in Amsterdam en Woningstichting Het Grootslag in West-Friesland en bestuurslid van de Nederlandse Woonbond. |  |
Dankwoord
Met dank aan Erik Nagengast, directeur Vastgoed van Rochdale voor het meelezen en het geven van waardevolle feedback.
Literatuur
Cascoland. (2025). Cascoland Van Deyssel 2018-2025. Retrieved from https://cascoland.com/projects/cascoland-van-deyssel/#/.
Gemeente Amsterdam. (2021). Investeringsnota Lodewijk van Deysselbuurt. Retrieved from: https://deysselbuurt.nl/media/kfbglzyz/investeringsnota_lodewijk_van_deysselbuurt_-_september_2021-gecomprimeerd.pdf
Heijmans. (26 juni 2024). Rochdale en Heijmans transformeren Amsterdamse Van Deysselbuurt https://www.heijmans.nl/nl/nieuws/rochdale-en-heijmans-transformeren-amsterdamse-van-deysselbuurt/
Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (2025). Handreiking Woonwijken van de toekomst Vormgeven aan de naoorlogse wijken in transitie https://www.ruimtelijkeordening.nl/documenten/publicaties/2024/05/08/handreiking-woonwijken-van-de-toekomst
Muis, R. (13 december 2023). Ontwerp met ruimtelijke en sociale lagen voor Lodewijk van Deysselbuurt. Retrieved from https://architectenweb.nl/nieuws/artikel.aspx?id=57290
Raeflex. (2024). Maatschappelijk Visitatie 2020-2023 Rochdale. Retrieved from: https://raeflex.nl/wp-content/uploads/2025/01/L0017-Rochdale-visitatierapport-2024.pdf
Trouw. (20 maart 2025). Eetbaar landschap en meer groen blazen de Van Deysselbuurt nieuw leven in. [Article]. Retrieved from https://www.trouw.nl/duurzaamheid-economie/eetbaar-landschap-en-meer-groen-blazen-de-van-deysselbuurt-nieuw-leven-in~b13693ac/
ChatGPT, Model o1, is gebruikt voor het structureren en comprimeren van de tekst.
Mail the editors