Jos: a Peer Review

Editie: 23.3 - Verstedelijking

Published on: 10 juni 2016

Na een lange carrière aan de TU/e gaat Jos Smeets binnenkort met pensioen en zal hij zijn werk als Universitair Hoofd­ docent bij de Real Estate Management and Development (REMD) groep. In dit stukje zal de leerstoel een korte schets geven van het werk van Jos door de jaren heen bij REMD­ zijn onderzoeksactiviteiten, het onderwijs dat hij verzorgde en zijn werk bij de stichting Interface.


Na een lange carrière aan de TU/e gaat Jos Smeets binnenkort met pensioen en zal hij zijn werk als Universitair Hoofd­ docent bij de Real Estate Management and Development (REMD) groep, waarvan hij de initiator en lange tijd de motor en gezichtsbepalende factor is geweest, naast zich neerleggen. Jos kan terugkijken op een veelzijdige en kleurrijke carrière waarin hij een belangrijke rol heeft gespeeld in het onderwijs, in het onderzoek en als expert op het gebied van woon­ vastgoed, en waarin hij velen heeft geïnspireerd. In dit stukje willen wij, als zijn directe collega’s van REMD, een korte schets geven van het werk van Jos door de jaren heen bij REMD­ zijn onderzoeksactiviteiten, het onderwijs dat hij verzorgde en zijn werk bij de stichting Interface.

0

Onderzoek
Wat onderzoek betreft richt het werk van Jos zich op management in de sociale huursector en de wensen van gebruikers van sociale huurwoningen. Tijdens zijn loopbaan (vanaf de jaren 80 tot nu) is het denken over het beheer van woningen veranderd. Er heeft een verschuiving plaatsgevonden van een aanbieders- naar een vragersmarkt. Vastgoedaanbieders moeten steeds meer uitgaan van de behoeften van hun klanten en rekening houden met de diversiteit van klanten. Onderzoek op het gebied van klanttevredenheid speelt hierbij een belangrijke rol. Om een betere match te bereiken tussen de gevraagde en aangeboden woonkwaliteit is segmentatie van de vraag van belang. Klanten kunnen ingedeeld worden in doelgroepen op basis van regio, hun fase in de huishoudenscyclus (combinatie van leeftijd en huishoudensamenstelling) of op basis van leefstijlen. Onderzoek naar klanttevredenheid en segmentatie van afnemers kan een woningbeheerder helpen om zijn product-marktcombinaties beter te definiëren en op die manier het aanbod beter af te stemmen op de vraag. Jos heeft uitvoerig onderzoek gedaan naar de manier waarop corporaties op een klantgerichte manier hun woningportefeuille kunnen managen. Zijn belangrijkste publicatie op dit terrein is wellicht zijn proefschrift ‘Sturen op klantwaarde. Instrumenten voor woningcorporaties t.b.v. een vraaggericht assetmanagement’. Hierin bleek vooral de ontdekking van het schaalniveau ‘wooncomplex’ (naast de ‘woning’ en ‘woonomgeving’) cruciaal voor het inzicht in de tevredenheid van huurders met de kwaliteit van het wonen. Daarnaast is hij (co-) auteur van tientallen publicaties in wetenschappelijke tijdschriften en congresbijdragen, vaktijdschriften, boeken en onderzoeksrapporten.

Jos bezocht door de decennia heen verschillende wetenschappelijk congressen om zijn onderzoeksresultaten te presenteren. De laatste jaren was hij vooral bij ERES (European Real Estate Society) en ENHR (European Network of Housing Research) aanwezig, maar eerder bezocht hij ook congressen van IAPS (International Association for People-Environment Studies), DDSS (Design & Decision Support Systems) en het USO-built congres. De congrespapers over zijn eigen werk gaven inzicht in de uitdagingen om klantgericht huurwoningen te ontwikkelen, met een focus op de non-pro t sociale huursector. Ook veranderingen in beleid en rolverdeling in deze sector werden door hem helder uit de doeken gedaan. Hij schreef daarnaast congrespapers samen met de door hem begeleide promovendi, waarin een breder onderzoeksveld verkend werd. Zo begeleidde hij promovendi op het gebied van brownfield redevelopment, place attachment door branding van woonwijken en actoren bij de (her)ontwikkeling van winkelcentra.

In zijn visie op stadsontwikkeling stelt Jos het belang van een sectorale analyse voorop. Een ruimtelijke benadering alleen volstaat niet. De verschillende partijen, die zijn betrokken bij stadsontwikkeling vanuit de overheid of de markt, hebben allen hun eigen rol, belangen en cultuur, en inzicht in de actoren en het proces is nodig voor een goed begrip van de uitkomst. Daarbij heeft Jos in zijn analyses nadrukkelijk oog voor de bredere historische en maatschappelijke context. In zijn proefschrift en onderwijs besteedt hij aandacht aan de paradigma-verschuivingen die het beleid van woningcorporaties door de tijd heen hebben laten zien, afhankelijk van het relatieve belang dat wordt toegekend aan de rol van respectievelijk de markt, de overheid en de gebruiker. Een steeds terugkerende boodschap van Jos, onderbouwd met degelijke empirische analyse, is dat de kwaliteit van een vastgoedobject altijd in de bredere stedelijke context en in relatie tot behoeften van de gebruiker moet worden bezien.

Stichting Interface
Sinds 1993 is Jos directeur van Stichting Interface, een onderzoeksinstituut dat verbonden is aan de faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven. Binnen dit instituut worden wetenschap en praktijk samengebracht. Met behulp van diverse andere onderzoekers en vaak ook studenten deed Jos onderzoek naar klanttevredenheid en woningmarktprocessen en werden er informatiesystemen en beheerinstrumenten voor vastgoedmanagers en gemeenten ontwikkeld. De data die Jos op die manier genereerde waren een belangrijke input voor zijn proefschrift. Behalve zijn jarenlange onderzoeks- en adviesactiviteiten ten behoeve van vraaggericht assetmanagement is Jos’ ambitie om een kenniscentrum voor de regionale woningmarkt op te richten in 2013 werkelijkheid geworden met de oprichting van het ‘Kenniscluster Wonen Zuidoost-Brabant” (www.kwzb.nl). Het doel van dit kenniscluster is om alle aanwezige kennis en ervaring op het gebied van de woningmarkt in de Metropoolregio Eindhoven te bundelen en beschikbaar te stellen, om zo strategische ingrepen in de woningmarkt te bevorderen en de dynamiek in de markt weer terug te brengen.
0
Onderwijs
Op het gebied van onderwijs is Jos altijd een bevlogen docent geweest. Hij nam de studenten in zijn colleges mee in de historie van de volkshuisvesting, de ontwikkelingen hierin en positie van de woningcorporatie. De onderwijsvakken zijn altijd aan verandering onderhevig geweest. Hieronder een greep uit de huidige vakken waar Jos een bijdrage in heeft gehad. In de bachelor maken studenten kennis met de volkshuisvesting door het vak Realiseren, beheren en transformeren. Dit krijgt een vervolg in het tweede jaar met het vak Wonen en Vastgoed. Het feit dat iedereen ergens woont, inspireerde Jos om studenten te prikkelen om hierover na te denken. Met vragen als “Vraag maar eens aan je opa of oma hoe groot hun woning was en welke voorzieningen men in de woning had”, zette Jos’ studenten aan het denken. In de master gaf Jos eveneens verschillende vakken. In Housing systems and strategies staat het analyseren van de woningmarkt en het strategisch portefeuille- management door (non)-profit woningverhuurders centraal. De financiële en strategische aspecten van gebiedsontwikkeling, zoals grondexploitatie, waardering, ontwikkelstrategieën en risicomanagement, komen aan bod bij Urban projects and finance (verzorgd door Michel van Rhee van de Brink groep). De mensen uit zijn netwerk, met hun inspirerende verhalen uit de praktijk, kregen spreektijd in het voormalige Capita Selecta Real Estate Management and Development. In het Masterproject Housing portfolio: assets and risks schrijven studenten een beleidsplan voor de middellange termijn voor een corporatie. Op basis van een analyse van de woningmarkt waarin een corporatie opereert en risico- en haalbaarheidsanalyses van haar portefeuille, maakt de student de vertaalslag naar het asset en portfoliomanagement van de corporatie. Jos heeft bij zijn onderwijsactiviteiten altijd willen overbrengen hoe leuk, inspirerend en boeiend de volkshuisvesting kan zijn.

Het is, door het ontbreken van gegevens uit het grijzere verleden, lastig om in te schatten hoeveel studenten Jos door de jaren heen als eerste of tweede afstudeerbegeleider naar hun diploma heeft geloodst. Afgaande op de afstudeerscripties in de TU/e catalogus moeten dat er zeker meer dan 300 zijn geweest, voorwaar een gigantisch aantal. Deze studenten zullen zich Jos herinneren als een betrokken begeleider met een veelzijdige belangstelling en een grondige kennis van zaken, niet alleen van zijn favoriete veld van woningmarkt en klanttevredenheid, maar ook bijvoorbeeld van het vastgoed van overheden, industrieel erfgoed, zorgvastgoed, winkelvastgoed, de rol van leefstijlen, de reductie van faalkosten, nieuwe verdienmodellen en financieringsvormen, projectontwikkeling, particulier opdrachtgeverschap, transformatieprocessen, verduurzaming, buurtbeheer, binnenstedelijke herstructurering, gebiedsontwikkeling, meer exotische onderwerpen als de huisvesting van helikopters en nog veel meer. Hij was in staat om zeer snel en met een scherp oog de heikele punten in de geschriften te identificeren en die op een elegante wijze onder de aandacht van de studenten te brengen. Daarbij liet hij de studenten altijd in hun waarde, ook als het eens niet zo optimaal verliep. Jos is een voorstander van pakkende titels. Op de kaft van veel scripties staat zo een flitsend motto dat tot in lengte van dagen getuigt van zijn stimulerende inbreng. Wat betreft de inhoud van hun onderzoek en hun vorming als persoon en als academici zullen zijn afstudeerders ongetwijfeld van mening zijn dat een betere voorbereiding op de beroepspraktijk nauwelijks denkbaar is geweest.

Universitair (hoofd)docenten worden tegenwoordig beoordeeld op onderzoek, onderwijs en valorisatie. Deze peer review laat zien dat Jos op alle vlakken zijn sporen meer dan verdiend heeft. Hij was daarnaast een bijzonder fijne collega. Bedankt Jos voor al je inzet en enthousiasme!

 

Mail the editors